1. Khái niệm kết hôn trái pháp luật

Khi kết hôn, nam nữ cần thỏa mãn các điều kiện pháp luật quy định, không vi phạm các trường hợp cấm thì hôn nhân mới được coi là hợp pháp. Điều đó có nghĩa là, chỉ khi tuân thủ các điều kiện kết hôn, thì cuộc hôn nhân mới có giá trị pháp lý, giữa các bên mới phát sinh và tồn tại quan hệ vợ chồng đúng nghĩa. Qua đó có thể hiểu, kết hôn trái pháp luật là việc nam, nữ xác lập quan hệ vợ chồng có đăng ký kết hôn nhưng vi phạm điều kiện kết hôn do pháp luật quy định, cụ thể vi phạm về độ tuổi, về ý chí, về năng lực hành vi dân sự, vi phạm các trường hợp cấm kết hôn do pháp luật quy định. Căn cứ khoản 6 Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định:

2. Hậu quả pháp lý

Thứ nhất, quan hệ nhân thân giữa vợ và chồng: khi việc kết hôn trái pháp luật bị hủy thì hai bên phải chấm dứt quan hệ như vợ chồng, quan hệ từ trước đến nay là quan hệ trái pháp luật, không được pháp luật thừa nhận.

Thứ hai, quan hệ tài sản: trong thời gian chung sống họ không được công nhận là vợ chồng nên tài sản tạo ra trong thời kỳ hôn nhân không được xác định là tài sản chung hợp nhất. Do đó, sẽ được giải quyết như trường hợp các bên nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng. Cụ thể, sẽ xác định dựa trên thỏa thuận giữa các bên; trong trường hợp không có thỏa thuận thì giải quyết theo quy định của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan.

Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, tài sản riêng của mỗi bên sẽ thuộc về người đó nhưng người có tài sản riêng phải chứng minh được đó là tài sản riêng của mình. Nếu người có tài sản riêng không chứng minh được đó là tài sản riêng của họ thì tài sản này được xác định là tài sản chung của hai người. 

Thứ ba, quan hệ giữa cha mẹ và con: khi bị hủy việc kết hôn trái pháp luật không hề thay đổi, bởi theo quy định của pháp luật Việt Nam, quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con không phụ thuộc vào quan hệ hôn nhân của cha mẹ có hợp pháp hay không hợp pháp, còn tồn tại hay chấm dứt.

3. Chế tài xử lý việc kết hôn trái pháp luật

Người có hành vi vi phạm tùy theo tính chất và mức độ có thể bị xử lý hành chính hoặc xử lý hình sự.

3.1. Xử lý hành chính

Việc xử lý hành chính sẽ căn cứ tại Nghị định số 82/2020/NĐ-CP ngày 15/07/2020 (có hiệu lực từ 01/09/2020) Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, hôn nhân và gia đình, thi hành án dân sự, phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã. Theo đó, tùy hành vi mà mức phạt tiền thấp nhất là 1.000.000 đồng và cao nhất là 20.000.000 đồng. Cụ thể: 

3.2. Xử lý hình sự

Nếu hành vi kết hôn trái pháp luật có đủ yếu tố cấu thành tội phạm sẽ bị xử lý hình sự theo các tội danh tương ứng của Bộ luật hình sự 2015: 

– Thứ nhất, tội cưỡng ép kết hôn hoặc cản trở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ (Điều 181 BLHS 2015) thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 03 năm.

– Thứ hai, tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng (Điều 182 BLHS 2015)

Trường hợp nếu người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn; Hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm

Trường hợp làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát; Hoặc đã có quyết định của Tòa án hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

– Thứ ba, tội tổ chức tảo hôn (Điều 183 BLHS 2015): Người nào tổ chức việc lấy vợ, lấy chồng cho những người chưa đến tuổi kết hôn, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm. 

Trên đây là tư vấn của Luật Khoa Tín về vấn đề: “Hậu quả và chế tài xử lý việc kết hôn trái pháp luật.”

Trường hợp Quý khách hàng có vấn đề chưa rõ hoặc cần phải trao đổi thêm, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi theo số điện thoại 0983 533 005 để được tư vấn miễn phí. 

Trân trọng./.